31.12.2010

Без света, пространства, образа (продолжение)

29 декабря... как теперь пишут? "Мы открылись".!



Правда, зал не самый большой - закулисье соответствующее. Волшебное? А как же! Волшебства требует сказка, чудесная история, приключение, феерия, легенда, предание и даже комедия по национальному фольклору. Правда, театральное волшебство... простое. Чаще всего для него хватает хорошего знания физики, химии, математики. Но вот чтобы в него поверили, нужно ещё кое-что...

Жанна Лашкевич

(продолжение следует после встречи Нового года)

Снимки открытия сделал Алесь Суходолов

18.12.2010

Без света, пространства, образа

Сценография немыслима без света, пространства, образа спектакля. Из подручных средств, доступных каждому народному умельцу в магазине «Сделай сам», в театре собираются замки, фонтаны и космические корабли. В крайнем случае, над какой-нибудь замысловатой трёхэтажной конструкцией неделями работает завод, а на сцене прокладывают рельсы или оснащают бассейн. Лучшие сценографы, как создатели сценических миров, привычно совмещают таланты живописца, конструктора, модельера, скульптора и мастера на все руки.

... Но спектакли отживают свой век. Замки, фонтаны и космические корабли … ну, в худшем случае оказываются на свалке. Вместе с бутафорией. С костюмами проще – что-то можно перешить, что-то – подарить школьной самодеятельности. На память театральным художникам остаются эскизы и фотографии (так что даже сорок лет творческой деятельности могут свободно уложиться в папки и альбомы). Почему? Потому что сами по себе вещи для спектакля не всегда представляют большую материальную ценность. А ценность художественная … немыслима без света, пространства, образа. В крайнем случае, без сопроводительного текста. Но рассказы о спектаклях, которые нельзя посмотреть, интересны только театроведам…

…А если рассказать не о старых спектаклях, а о театре? Об истории мирового театра – на материале старых спектаклей?

Без света, пространства, образа?!

А воображение? Немного воображения и наше заслуженное старьё становится бесценным!

Допустим, Древнюю Грецию представят маски и чаши из «Антигоны». Средние века – фахверховые домики и стилизованные костюмы «Голого короля» (Шварц и Андерсен). Комедию дель арте – всё, что осталось от «Счастливых нищих» Гоцци. Японский театр – кимоно, мостики и задники из «Журавлиных перьев» Киноситы. Речь-то пойдёт об актёрах и о том, что и как они представляли на протяжении веков. А если театр, которому трудно расстаться со всеми этими богатствами – театр юного зрителя? Неужели такой рассказ не заинтересует детей?

Вот и проверим. 29 декабря 2010 года в галерее «Вильнюс» минской библиотеки №18 откроется выставка «Волшебный мир закулисья» Белорусского республиканского театра юного зрителя. Эскизы, макеты, бутафория, писаные задники, костюмы… а вместе с ними – театральные приёмы и условности, образы и характеры, эпохи и миры…

Основным художником «Волшебного мира закулисья» станет Лариса Ильинична Рулёва.

продолжение следует

13.12.2010

Первый ёлочный проект

Бисер заинтересовал Ольгу Третьякову двадцать лет назад. Как раз тогда, когда в магазинах родной страны не было ни бисера, ни доступных указаний о том, как с ним поступать наверняка: вязать, низать, плести… То есть превращать в нужные красивые вещи.



Первые опыты Ольга ставила с украшениями (до сих пор, например, плетёт кулоны, браслеты, броши). В начале двухтысячных заинтересовалась сувенирной игрушкой на основе многогранников. Увлеклась. Научилась виртуозно плести в чужой авторской технике, добавляя собственные элементы. Появились и оригинальные разработки.



Первым большим проектом Ольги Третьяковой можно назвать комплекты ёлочных украшений (выставлены в минской галерее «Славутыя майстры» по Коммунальной набережной, 4): бисерных зверушек Ольга плела почти полгода.



Жанна Лашкевич

11.12.2010

Сэрца дзяцінства (заканчэнне)



...Пра дом, ягоную цеплыню і ўтульнасць, пра сямейныя традыцыі, пры якіх цацачны мядзьведзь – асоба не апошняя, за леташнім снегам (узімку) давёў нават Музей Вялікай Айчыннай вайны выставаю "Былі ў мяне мядзьведзі". Назоў – ад Уладзіміра Караткевіча, ягоная кніжка ў зале была разгорнутая якраз на гэтым апавяданні. А вакол – цацачныя мядзьвежыя пысы, нават шкляныя і вышываныя; навюткія і завельмі старыя. Лік мядзьвежага пагалоўя перавысіў семьсот адзінак захоўвання, усіх прынеслі мінчукі па аб’яве: выставіць сваіх мядзьведзяў запрашалі усіх жадаючых. Разам з іхнімі гісторыямі. Адна з такіх мядзьвежых гісторый належала прыгажуну-англічаніну і пачалася аж у 1913 годзе… Гэты самы мядзьведзька сустракае і наведнікаў “Плюшавага сэрца”.
За стагоддзе-другое мядзьведзі пасябравалі з лялькамі. Апявае іхняе сяброўства мастачка Ганна Каралёва. “Плюшаваму сэрцу” папярэднічалі выставы “З жыцця прынцэс” і “Шакаладны набор”. Галоўнай дзейнаю асобай кожнай работы была маленькая гаспадыня ўтульнага пакойчыку, дзе гасцявалі цацкі. У тым ліку лялькі й мядзьведзі. На сёлетняй восеньскай выставе матывы з карцін… сышлі: невялікія фрагменты з лялькамі і мядзьведзямі трапілі на фігурныя маляваныя дошкі. Утварылася ілюзія карціны, якая разбіраецца на часткі (пазлы, кавалкі мазаікі, арт-аб’екты). Такімі неспадзяванымі цацкамі можна добра гуляць з бацькамі…
P.S. З публічным захапленнем сваімі персонамі лялькі даўно асвойталіся. Адна перад адной яны могуць казырыцца сваёй вытанчанасцю: ствараліся для дарагіх калекцый. Іншыя ззяюць наіўным абаяннем і дзіцячаю разасцю першага адкрыцця. Трэція трапілі пад штучнае святло з ценю старога абразу альбо рытуалу. Чацвёртыя падобныя на лялек тэатральных, напрыклад, на марыянетак. Пятыя... Шостыя... Сёмыя...
Улетку 2008 года Музей сучаснага мастацтва выставіў праект «Лялькі», - але ні звыклых традыцыйных, ні калекцыйных аўтарскіх лялек там не было. Абрысы з дроту, аб’ёмы з пластыку і нітак рознага гатунку, выявы, груба маляваныя на зрэбных тканінах, выкладзеныя з кавалкаў і кавалачкаў на паперы, тканіне, скуры, з пукатасцямі і выбоінамі...
Шмат у якіх музеях свету захоўваюцца фігуркі з гліны, рогу, костак, каменя, дрэва. Гэта – ідалы, істуканы, куміры, бажкі, рытуальныя ёлупы і... цацкі. Дзіўныя стварэнні з праекту “Лялькі” сваім паходжаннем абавязаныя менавіта ім. А вось прызначэннем... З імі няможна нават гуляць, а ўжо маліцца... Гэта не помнікі, не памяткі, не пазначкі. Гэта цяпер - арт-аб’екты. У кароткай размове з куратарам выставы, мастацтвазнаўцам Ларысай Міхневіч мы пагадзіліся, што іх галоўнае прызначэнне, бадай што, абуджаць асацыяцыі, праз іх – успаміны і так далей. Паняцце “лялечнага” у мастацтве мінулага (дый пазамінулага) стагоддзя драматычнае. Цацка, яна самая – лялька, нібыта ўскладае на сябе нязвыклы цяжар сэнсаў, разуменняў і задач. Рускія футурысты некаторыя свае творы называлі «цацкамі для марсіянскіх дзяцей». У дваццатыя гады мінулага стагоддзя ляльку абвясцілі сурагатам чалавечага. Да сёння не зводзяцца музеі васковых пастаў і гэткія самыя паставы вяртаюцца ў гістарычныя музеі; існаванне крамных манекенаў і нават афармленне крамных вітрынаў ужо вымагае не толькі густу і досведу мастака, але і мастацкай канцэпцыі... Выявілася праблема і зусім дзіўная – самаідэнтыфікацыя, але не чалавека праз ляльку, а... лялькі праз чалавека! Самыя буйныя і адметныя мастакі апошняга стагоддзя зазналі яе, лепшыя сучасныя тэатры з ёю сутыкнуліся.



Асэнсавана альбо падсвядома, нашы мастакі, лялечнікі і крэатыўныя бабулі вырашаюць першасную задачу: праз цацку, праз ляльку дапамагаюць чалавеку зазірнуць у самога сябе. У самае сэрца.

Жана Лашкевіч

Фотаздымкі выкарыстаны з дазволу аўтара

09.12.2010

Сэрца дзяцінства (працяг)

Штораз лялечнікі рыхтуюць гледачам неспадзёўку – сапраўдную выставу на выставе, так званую «Персону». Гэты раз галоўнай персонай выставы зрабілася Таццяна Хаберская, чые тэкстыльныя жывёлы ад пачатку свайго існавання сяліліся толькі ў прыватных калекцыях, а на свет з’яўляліся толькі па начах – у вольную часіну ад асноўнае працы сваёй стваральніцы. Таццяна Хаберская – выключны звярыны адмыслоўца. Шыць свае шэдэўры пачала якраз тады, калі... не было з чаго: у нашы славутыя дзевяностыя гады. Ні тканіны прыдатнай, ні фурнітуры (вочак, кіцюрыкаў і г.д.), ні файбертэкаў-сінтэпонаў... Не было як і каго, і Хаберская нікога на паўтарала. Тэхнікі выканання і вобразы распрацоўвала сама: яркія, нязвыклыя, з вялікай колькасцю дэталяў.

...Стомленая бабуля-авечка гушкаецца ў фатэльчыку з кніжкаю. Кабылка раскінула капыты – таксама адпачывае. У кабылкі заўважныя, характэрныя заечыя зубкі, што надае вобразу ўсмешлівай характарнасці. Шэры каток у чатырох валёначках , у аблавушку і... з мяккай ручкай на спіне: яго можна трымаць, як кайстру. А ў маленькай белай пацучыхі – дзень народзінаў. Прыйшоў вожык, прыйшоў зайчык. Падарунак прынеслі – рыбку. Шмат дэталяў – розныя крэселкі, заплечнікі, спаднічкі й штонікі... І – прастора для ўяўлення. Калі звыклыя (асабліва старыя) цацкі натуральна ствараюць гісторыю, дык аўтарскія лялькі гісторыю... распавядаюць. Сваю, натуральна. Звераняты Хаберскай – пра дом, утульнасць, асаблівы клопат, руплівасць. Няшмат каму з людзей пашчасціла іх зведаць і зразумець, што гэта такое.



Рухавік мастацкага прагрэсу – мядзведзі. Вядома, для калекцыі. Натуральна, для гульні. Зразумела, пэўнай мяжы паміж імі нямашака. Іх пачалі шыць амаль адначасова і ў Старым, і ў Новым свеце; ёсць некалькі версій паходжання цацкі, але “ласы плюс” іхняму распаўсюджанню дадалі абставіны: з мядзьведзем ахвотна гулялі не толькі дзяўчаткі, але і хлопчыкі. Старасвецкіх мядзьведзяў рабілі з валізамі так званага пасагу – ад капелюшоў і парасонаў да бінокляў і матросак. А вось пра так званага сучаснага аўтарскага мядзьведзя абвясцілі амерыканцы пры канцы сямідзясятых.

Сёлета ў Майстэрні атарскай лялькі першыя навучэнкі адбылі курс “Аўтарскія лялькі і мядзведзі Тэдзі”. Аўтарскі фантазійны мядзьведзь перадусім шыецца па індывідуальнай выкрайцы, з даражэных матэрыялаў (антыкварных, знарок састараных альбо, наадварот, з самых сучасных калекцый), з адметнай фурнітурай. Чым больш дэталяў, тым цікавейшы вобраз. Для мядзьведзя акрамя вочак, лапаў ды пысы важна мець пяць злучэнняў, каб чатыры лапы і галава рухаліся для пошукаў настрою і ўдакладнення вобразу. Тэрэза Трухановіч прапануе мядзьведзяў-рэплікантаў – гэта значыць пашытых рыхт у рыхт паводле старасвецкіх узораў (яе паважны самотны Арыстарх выраблены паводле ўзору 1928 года, нават пілавінне ўсярэдзіне). Рэплікі (паўторы) бываюць поўныя ці частковыя – у тым выпадку, калі патрэбных матэрыялаў не дастаць. “Хайтэкаўскі” мядзьведзь Ірыны Ражко вылучаецца хіба расфарбоўкаю, але паходжаннем – свойскі, для дарослых дзяцей. За нядаўнім часам Валянціна Мезенцава распрацоўвала мядзьведзяў на цацачнай фабрыцы, а цяпер шые сваіх, аўтарскіх. Яна сведчыць, што найважная для мядзьведзя не выкрайка і матэрыял, а вобраз. Самыя паважаныя еўрапейскія і амерыканскія фабрыкі абавязкова выпускаюць невялікія наклады калекцыйных мядзьведзяў. Для гаспадара такі – сімвал дзяцінства. А без дзяцінства не абыходзіцца ніводзін чалавек.

Жана Лашкевіч

Заканчэнне будзе

07.12.2010

Сэрца дзяцінства

Да 5 снежня Цэнтр народнай творчасці ў Бібліятэцы імя А.С.Пушкіна прымаў выставу “Плюшавае сэрца” – аўтарскіх цацачных звяроў. Свойскіх, дзікіх, фантазійных; шытых, вязаных, валяных; адмысловых, калекцыйных... Чыста паэзію, а не цацкі.

Колькі гадоў запар беларускія лялечныя майстры збіраліся і выстаўляліся ў “Балаганчыку” – на рэспубліканскай выставе аўтарскае лялькі. Лялькам спадарожнічалі лялечныя дамкі, мэбля, адзежа, маскі, жывапісныя і графічныя работы. У 2006 годзе ўсім “Балаганчыкам” паміналі выбітнага лялечнага майстра Ганну Свешнікаву. Ганна марыла пра школу, дзе будуць навучаць адмысловым лялечным навукам. У лістападзе 2006 года такая школа адчынілася ў Мінску – Майстэрня аўтарскай лялькі. Майстры кажуць, што вучыцца там патрапіць кожны… але толькі той, хто моцна й замоцна хоча: выкладаецца мастацтва лепкі, ляленай прычоскі, абутку, аблічча. Вытанчаная лялечная грамада павялічваецца па каліву – рознага гатунку, роду і прызначэння. Ад розных мастакоў. А таксама ад тых, хто мастаком сябе не называе, але не спыняецца выдумляць, шыць, вязаць, валяць…

Майстэрняй аўтарскай лялькі кіруе Ірына Ражко, адмыслоўца з неаглядным стажам і досведам.



Яна пэўна ведае, што ў кожнай сучаснай пенсіянерцы хаваецца маленькае дзяўчо, якое яшчэ не сустрэлася з самай патрэбнай і жаданай лялькай свайго жыцця. За выключэннем тых пенсіянерак, якія патрапілі прайсці курсы пры майстэрні і цяпер умеюць стварыць ажно дзьве (!) непаўторныя лялькі за навучальны год. Для сябе і для ўнучкі. Самыя ўдалыя творы навучэнак паказвалі на сезонных “Дэбютах” і ўвосень ў тым самым “Балаганчыку”.

У 2009 годзе майстры вырашылі “змяніць фармат” і рэспубліканская выстава зрабілася міжнароднай: ў “Балаганчыка” з’явілася “Ядвабнае сэрца” (так называлася леташняя выстава). Ядвабным сэрцам, калі памятаеце, разжыўся адзін металічны казачны персанаж. Яму дужа хацелася пачувацца жывым. Лялечных персанажаў леташняе выставы на прадмет сэрца не правяралі: у іх і так было ўсё, што мусяць мець лялькі, і нават больш. Яны няблага выяўлялі сум, самоту, радасць, замілаванне, здзіўленне і нават схільнасці да звады. Кожная – у вобразе, кожная – з характарам, а то і з норавам!



...Майстры часам цытуюць наша фальклорнае, незабыўнае “анёлам ляцеў ды чортам сеў”, калі маўклівыя цацачныя істоты ўпарта не хочуць адзявацца-абувацца, прычэсвацца, трымаць паставу. Здараецца і так, што пасля ўсіх клопатаў ды высілкаў з рысаў лялечнай прыгажуні-чараўніцы раптам прарэзваецца варажбітка, а які-небудзь сур’ёзны хохлік пачынае глядзець вачыма зачараванага прынца. Відаць, утаймаване лялечнага нораву і дае чалавеку права называцца майстрам.
Сёлетнія персанажы пакінулі раскошны ядваб лялькам. Яны – звяры. Таму збольшага абыходзяцца плюшам, праўда, гэты плюш бывае і ад Кардэна. Звяры прызначаны для шафаў, канапаў, камодаў і падставаў пад люстэркі. Менавіта ў гэтых месцах збіраюцца так званыя калекцыі. Не для гульні – і для гульні таксама. Не для дзяцей – але дзіцячыя ручкі пацягнуцца да іх адразу.





...І тым не менш, выраб аўтарскіх лялек у Беларусі да сёння за мастацтва не лічыцца. Майстэрня аўтарскай лялькі – ініцыятыва выключна прыватная. Штораз перапахваць і аднаўляць мяжу, якая аддзяляе стварэнні прафесійных мастакоў (лялечнікаў?) і захопленых аматараў, можна. Тэарэтычна. Але практычны назоў гэтае мяжы – аўтарства. Таму яна і не мяжой выглядае, а, хутчэй, вузенькім такім... кірмашовым пляцам, дзе кожны знойдзе сваё – па гусце і па кішэньцы. Пры гэтым можна пачуць сумленны каментар, што беларускім аўтарскім лялькам пакуль не зраўняцца з расійскімі паводле, перапрашаю, пагалоўя ды размаітасці тэхнік выканання, але... Ну, як ставілася Вільня, усе памятаюць: не адразу.

Жана Лашкевіч

Працяг будзе

05.12.2010

Месца для сэрца (заканчэнне)

...Думку сямейную абдумвае рэжысёр Генадзь Мушперт у гэтым спектаклі. Ягоная “Шытая лялька…” паводле драматурга Гібсана ўзважана чаргуе матывы сацыяльныя, лірычныя, інтымныя. Гісторыя дзяўчынкі і бацькі выклікае спачуванне і добрую ўсмешку. Але распавесці дзецям пра дзяўчынку, якую кінула мама, проста ў спектаклі наладзіць іхнюю сустрэчу, дараванне Марсэлы і адразу – ахвярнае развітанне з дачкой…
Першы выхад Маці (Наталля Гарбаценка) у спектаклі – увасобленае жаданне дачкі яе ўбачыць. Толькі ува сне і ў марах Маці можа быць такой прыгожай. Там ёсць надзея, што бацькі ізноў будуць разам, ужо гучыць вясельны марш, а Тата (Іван Шрубейка) хавае за спінай букет, але раптоўна Мама называе яго “вяроўчынай на сваёй шыі” і знікае. Другі раз Маці з’яўляецца ў выглядзе Ведзьмы – жанчыны ў падраным вясельным уборы, якая хоча павесіцца, але ніяк не здужае зацягнуць шворку. Нічога сабе дзіцячы спектакль! Але, па-першае, дзецям лепш не хлусіць, а, па-другое, драматычны змест у камічных абставінах схіляе Ведзьму да шчырасці. І калі Марсэла прызнае ў Ведзьме Маму, смех у зале раптоўна сціхае…
Мама Марсэлы вызначылася асаблівым талентам – любоўю да сябе. За гэтай любоўю палегла пустэча – проста касмічная. Марсэла даруе і вяртае Маці да жыцця, і тая, ўжо не як Ведзьма, але як Маці вяртае пазыку: адцягвае на сябе ўвагу генеральскага Ваўка…
І чаго толькі не прысніш. Галоўнае – прачнуцца, і зусім добра, калі можна прачнуцца ўдома. Тата прапануе пад’есці, нясе ляльку, прышывае ляльцы сэрца… З дня прэм’еры ў снежні мінулага году ”Шытая лялька Рэгедзі Эн” зрабілася адным з лепшых спектакляў тэатра, па-свойму зберагаючы і развіваючы ягоныя традыцыі. У сярэдзіне дзевяностых гадоў пра іх апавядаў “ЛіМу” тагачасны мастацкі кіраўнік тэатра Андрэй Андросік: ” Адна з галоўных маіх мараў – стварэнне сямейнага тэатра, – казаў Андрэй Фёдаравіч. – Прысутнасць бацькоў побач з дзецьмі – найбольш дзейсны спосаб уплыву на юную псіхіку. У такім сямейным адзінстве больш даверу, магчымасці для шчырай размовы на любыя, у тым ліку маральна-этычныя тэмы. Таму сям'я (так было заўсёды і так павінна быць) — малекула сусвету, ячэйка грамадства, якая стабілізуе, якая, магчыма, толькі і здольная ўсіх нас захаваць ад распаду і катастрофы.”

Жана Лашкевіч


Газета “Літаратура і мастацтва” № 43 ад 12 лістапада 2010 года

03.12.2010

Месца для сэрца (працяг)

Пераўтварэнні для ложка прыдумаў драматург: каб трапіць да лялечнага доктара і паказаць яму Марсэлу, кампанія лялек рабіла з яго лодку – спачатку яна плыла, а потым ляцела. У спектаклі рэжысёра Генадзя Мушперта ложак перажываў дадатковыя пераўтварэнні і трымаўся да пераможнага канца сапраўдным абарончым рубяжом. Апошнім, таму што – свойскім. Альбо хатнім, як каму падабаецца. Калі надарыцца яго ўзяць, разбурыць ды знішчыць, дык свет перакуліцца альбо проста скончыцца. Бо пакуль ёсць дом, ёсць месца для сэрца...
Сэрца з надпісам “Я цябе люблю”прымацаваў да лялькі бацька. З гэтым сэрцам, поўным любові, Рэгедзі Эн вяла дзяўчынку праз воды ды нябёсы да лялечага доктара, па дарозе адшуквала яе маму і пераконвала Марсэлу дараваць маме колішнюю здраду. Страшнага Генерала, у якога ўвасобілася хвароба Марсэлы (у яго пад зямлёй войска мерцвякоў, але ён шукаў новых і новых), атручваў самы выгляд сэрца з любоўным надпісам. Лялькі, убачыўшы гэта, шапацелі, мармыталі, балбаталі “каханне”, “любоў”, “мілосць” (сцэна, цалкам прыдуманая рэжысёрам Генадзем Мушпертам – яшчэ адно маральнае адкрыццё спектакля паводле біблейскага запавету), а потым сардэчнымі струнами звязвалі яго так, што Генерал курчыўся і сцішваўся… праўда, ненадоўга. Сваё сэрца, поўнае любові, Рэгедзі Эн літаральна аддавала Марсэле для трансплантавання (режысёр знарок пакінуў медыцынскі тэрмін, які з цяжкасцю вымаўляюць лялькі). Ляльку без сэрца Генерал прымаў за Марсэлу, і забіраў яе з сабой…
Марсэла пераказвала сон бацьку, як раптам аглядзела, што ў цацачнай копіі Рэгедзі Эн сапраўды знікла сэрца. Бацька хуценька прышыў ляльцы новае сэрца з надпісам “Я цябе люблю” і… у жывым абліччы актрысы лялька ізноў з’явілася на сцене з усімі сваімі конікамі і кепікамі…
Так што Рэгедзі Эн у выкананні Веры Кавалеравай – лялька асаблівая. Можна апісваць, як пераканаўча знайшла актрыса лялечныя інтанацыі і пластыку, як ад сцэны да сцэны дакладна развіваецца роля (чаго варты фінал сцэны, дзе Марсэла вінаваць Рэгедзі Эн у тым, што яна самазванка, і ні да якога лялечнага доктара нікога не прывядзе! Лялька здзіўленая, разгубленая, збянтэжаная, адказвае, што і сама не ведае, хто яна, але годнасці не губляе!). Рэгедзі Эн Веры Кавалеравай – талісман, абярэг, добры геній сталення, старэйшая сяброўка, абаронца, саўдзельнік, прыхільнік… У гэтае лялькі шмат абліччаў і значэнняў. У адзін спектакль яны нават не заўсёды змяшчаюцца, – усё залежыць ад партнёраў у ролях іншых персанажаў. Але Рэгедзі Эн выяўляе ў кожным асаблівы талент – талент любові, і памнажае яго на жаданне жыць…
Лялька зрабіла самую важную справу – пазбавіла Марсэлу ад страху і хваробы. Ад Генерала, які ў спектаклі называе сябе “Генерад Зэт” ( у амерыканскім арыгінале ён – Генерал Жах, але беларускія сугуччы ў словах кшталту “здрада”, “здзек”, “змардаванне”, “забойства” далі магчымасць перакласці ягонае імя як адно з невядомых са школьнае алгебры, а пратэзы і каларытны строй мастака Ларысы Рулёвай зрабілі з яго заваёўніка па-за часам і эпохай.). Генерал – засяроджанне падсвядомых страхаў дзяўчынкі. Перамагчы або абхітрыць Генерала – значыць, перамагчы хваробу. Перамагчы Зло. Генерал злосны, цынічны, ўпарты і заўжды галодны; ён камандуе мерцвякамі і да часу церпіць часова жывых хіба дзеля камплектацыі свайго войска, але гатовы знішчыць увесь свет.



Неадназначнасць свайго персанажу Аляксандр Палазкоў высвятляе паступова: Генерал то шчыры служака, то фанатык, то цынічны філосаф збройнага чыну, стомлены бясконцым аднаўленнем жыццёвых формаў. Зло – катэгорыя абстрактная, а генеральскі пераслед дзяўчынкі Марсэлы залежыць ад таго, як Генерал паразумеецца сам з сабою, што сам сабе закамандуе. І паколькі глядацкі давер вымагае асаблівай, выключнай акцёрскай шчырасці, змаганне Генерала з лялькай Рэгедзі Эн апавядае не толькі і не столькі пра тое, як перамагчы хваробу. Перадусім спектакль – пра досвед чалавечага сталення, якое адбываецца цяжка, доўга, хваравіта. І якое робіцца цяжэйшым, даўжэйшым і проста балючым, калі чалавеку няма куды дзець сэрца. Калі ў чалавека няма дому. Як у Генерала. Як у мамы Марсэлы…

Жана Лашкевіч

Заканчэнне будзе

01.12.2010

Месца для сэрца

“За зберажэнне і развіццё лепшых традыцый дзіцячага тэатра” спектакль “Шытая лялька Рэгедзі Эн” Беларускага рэспубліканскага тэатра юнага гледача ўзнагароджаны дыпломам расійскага тэатральнага фестывалю “На парозе юнацтва “, які адбыўся ў Разані 1-7 кастрычніка.


Каротка сцэнічную гісторыю пра Рэгедзі Эн можна выкласці так: у бацькі захварэла дачка. Расхваляваны татусь павыганяў дактароў з іх страшнымі дыягназамі, знайшоў для дачкі нейкую ляльку і задурыў галаву, каб заснула і трошкі адпачыла. Маліцца бацька развучыўся і замест просьбы скіраваў да Бога грозьбу. Тым часам дзяўчынка выспалася і ачуняла. А яе сон – шлях да выздараўлення – зрабіўся зместам п’есы Уільяма Гібсана “Шытая лялька”.

...У адной з цэнтральных роляў спектакля, хворай дзяўчынкі Марсэлы, актрыса Ала Паплаўская дэбютавала за тыдзень да фестывальнага паказу: Марсэла стомлена выслухвала доктарскія загады. Загады супярэчылі адзін аднаму. Манерамі і паводзінамі сваіх персанажаў партнёры дапамагалі Але Паплаўскай выявіць стан Марсэлы: за яе паслухмянасцю ціхутка паўставала абыякавасць. Марсэла трызніла і падпарадкавалася...

“Шытая лялька...” вымагае асаблівага глядацкага даверу хоць бы таму, што ролю дзяўчынкі выконвае актрыса не юначага ўзросту і не травесці. Перадусім гэтая акалічнасць можа проста закрэсліць і драматургаву рацыю, і слушнасці рэжысуры. Так званае глядацкае спачуванне грунтуецца на цікавасці да сцэнічнага дзеяння і асабістыя пакуты персанажа гэтую цікавасць сілкуюць нядоўга. На шкадаванне залы гераіня Алы Паплаўскай не напрошвалася: актрыса выяўляла і яе падсвядомую крыўду, і душэўную неўладкаванасць, так бы мовіць, таемныя складнікі дачыненняў чалавека з хваробай, –варожай сілай, якая хутка набыла аблічча і абвясціла намеры! Тым часам да Марсэлы ў ложак тата клаў ляльку Рэгедзі Эн і ў ложку, ува сне Марсэлы, лялька ажывала, абвяшчаючы сваёй маленькай маме і ўсёй глядзельнай зале: ува сне можа здарыцца што хочаш! А Марсэла мусіла вызначыцца са сваімі жаданнямі...

Рэгедзі Эн рабіла усё, каб падняць Марсэлу з ложка ў літаральным сэнсе і ўсё, каб у пераносным сэнсе яна з ложка не вылазіла. Гэты ложак (дадатковую сцэнічную пляцоўку) ціхамірна акупавалі лялькі, якія ажылі разам з Рэгедзі Эн, і тая тлумачыла, чаму гэта здарылася: Марсэла верыла у тое, што яны жывыя. І калі яна памрэ (разам са сваёй верай!), дык яны ўсе памруць разам з ёй. Таму ім, лялькам, трэба ўжо неяк пастарацца і дапамагчы сваёй маленькай маме застацца жывой! (Гэты эпізод, дзе біблейскі запавет нібы працяты ўмоўна-амерыканскім гандлярствам, вырашаецца і іграецца як відавочнае маральнае адкрыццё.)

Жана Лашкевіч

Працяг будзе