Тэатральныя нататкі
Веснавы гумор
творчаму чалавеку псуе гарадское дрэва, даведзенае да ладу паводле бяспекі ды
эстэтыкі – добра так папілаванае і папастрыжанае. З усіх бакоў, на ўсіх
узроўнях. Дзесьці ў ягоных шатах, пасярод галін ды парасткаў, да апошняга хаваліся
таямніцы... такія батанічныя таямніцы, без якіх жыццё дрэва гарманічна не
спраўдзіцца. Датыкацца да іх трэба было далікатна.
А выпадковым службоўцам з пілою лепей было й не датыкацца зусім. Бо ў выніку
дрэва замест жыцця асудзілі на выжыванне. А ў выжыванні гармоніі няма.
... Веснавы гумор
творчаму тэатральнаму чалавеку псуе рэальнасць, дзе вобраз службоўцаў з пілою асуджае
на план па спектаклях і план па гледачах. Але тэатральную перспектыву таксама
захапілі – і хто?! Распаўсюднікі тэатральнах квіткоў. Самае высокае, самае
мастацкае распаўсюднікам не трэба. А найлепшы тэатр сёння – цырк. Там вартая
праграма. Таксама добрая праграма ў казіно. А калі зайсці з боку мастацтва, дык
чым выхоўваць гледача? Яшчэ трэба падвыхаваць артыстаў і крытыкаў. Артыстам
трэба больш плаціць. Крытыкам плаціць няможна, бо яны не змогуць быць
аб’ектыўнымі за грошы. І трэба стварыць
цэнтр, але хто яго будзе фінансаваць? А
лепш – прыняць закон пра тэатр!
Збольшага гэта ўсё
праблемы “круглага стала”, – пры канцы сёлетнега красавіка яго ладзіў Цэнтр
даследванняў беларускай культуры, мовы і літаратуры Нацыянальнай акадэміі навук
Беларусі пад назвай “Сучаснае
тэатральнае мастатва Беларусі:
рэальнасць і перспектывы”. Навукоўцы меліся зафіксаваць пэўны зрэз тэатральнай
рэчаіснасці – з пагарэлым Мазырскім тэатрам і адбудаваным Купалаўскім, са
станам тэатральнай школы, з коштамі
арэнды для антрэпрызаў ды прапановамі для дзяцей... Жарты ўбок: тэатральная сістэма састарэла.
Настолькі, што пра гэта сведчылі ўсе – ад рэжысёра-педагога да загадчыка літаратурнае
часткі. “Трэба ўсіх звольніць і браць нанова па конкурсе!” –дзяліліся
набалелым. “Трэба грошы! Бракуе грошай! Грошай не даюць!” – сцвярджалі знаўцы. “У тэатры выжывуць толькі
фанатыкі!” – цытавалі вядомага расійскага артыста-рэжысёра-прадзюсара.
Падавалася таксама меркаванне, што эканоміка дадушыла мастакоўскае парыванне
душы, а закуліссе апанавала зграя непрафесійнікаў. Маўляў, за тыя грошы, што
атрымліваюць у тэатры... Ай! Сёння тэатру патрабуюцца ... усе. Наколькі датрымае штатны расклад.
...Па трэцяй
гадзіне сустрэчы сутнасць вынікнула намаганнем прафесара Вадзіма Салеева, які
сфармуляваў наступнае: “Для чаго тэатр?”
І запанавала ціша. Бо наша тэатральнае дрэва, даведзенае да ладу паводле
бяспекі ды эстэтыкі, зрабілася траха не драўнінай. А тыя галіны, што квітнеюць і даюць спадзеў на плады, задужа нешматлікія. Дый
на кожны ўпадабаны (і ўпарта пільнаваны) працэс квітнення можна нацкаваць
службоўца з пілою.
Мяне асабіста ўражвае
гісторыя беларускага спектакля, які паспяхова жыве больш за дваццаць гадоў: ён з’явіўся на свет як студэнцкі й дыпломны. З
даробкамі і ўлікам пракату быў перанесены на сцэну недзяржаўнага тэатра. Тэатр
сканаў, а спектакль падтрымалі артысты ды адмыслоўцы (грымёр, касцюмер).
Спектакль працягваў жыць з дапамогай прадзюсара. Прадзюсары мяняліся. Было,
спектакль не іграўся колькі месяцаў запар. Летась, калі чарговы раз аднавіліся ягоныя паказы,
выявіліся гледачы-старажылы. Тыя штогод імкнуцца ў залу, “каб падтрымаць жыццёвы гумор”, ведаюць ягоны
пакручасты жыццяпіс і ўсіх выканаўцаў. На справядлівае пытанне “і як доўга яшчэ
працягнецца жыццё спектакля?” адказалі прадзюсар і артыст. Прадзюсар сказала :
“Пакуль артысты будуць яго любіць”. Артыст сказаў: “Пакуль прадзюсар будзе
любіць артыстаў.” У адмысловай супольнасці іх не страшыць план
па гледачах. Артысты патрапляюць імправізаваць: вельмі далікатна, не парушаючы
колішніх рэжысёравых задач і патрабаванняў. Спектакль мяняецца з часам і мяняецца
ў часе, сёння выглядаючы як адмысловы
рарытэт, як жывая тэатральная легенда. Спектакль гэты – “Камедыя пра злашчаснага селяніна Дзёмку,
ягоную жонку Маланку, арандара жыда Давіда і Чорта, які страціў сэнс існавання”.
Выдае на ідылію? Але прадзюсар “Камедыі...” Джэні Шарыпава – добры практык-прагматык. Артысты
“Камедыі...” ў складзе вядомых тэатральных труп працуюць на добрых
стацыянарных пляцоўках . У спектаклях,
якія трымаюцца год-два-тры і здымаюцца з пракату, маючы датацыю, штат абслугі і
нават славутых распаўсюднікаў тэатральнах квіткоў. Разважаючы пра эканоміку,
трэба мець на ўвазе любоў. Перадусім
тую, без якой не ствараюцца спектаклі.
Наступная вынятка
мае на мэце ў чымсьці патлумачыць шматгадовы поспех “Камедыі...”, якая на свам
узроўні разглядае “... такія складаныя філасофскія паняткі, як
узнікненне светабудовы, крыніцу канфлікту дабра і зла, мэту асобнага чалавечага
жыцця і ўсяго чалавецтва.” Дзе “...выказваецца ўпэўненасць у канчатковай
перамозе дабра, пераўтварэнні свету і чалавека...” Аўтарка – Галіна Алісейчык,
кандыдат мастацтвазнаўства. Яе кніжка “Містэрыі старажытных славянаў і генэзіс
тэатра” з’явілася ў 2010 годзе і пісана не пра спектакль “Камедыя...”, але
абсалютна пераканаўча абгрунтоўвае ўмову, якая нібыта і маецца на ўвазе, але застаецца па-за свядомасцю бальшыні нашых
сучаснікаў – стваральнікаў відовішчаў масавых, інтэлектуальных альбо цалкам
элітных. “Тэатр з’яўляецца наймоцным сродкам уздзеяння на масавую
свядомасць, таму ва ўсе часы і ў кожным грамадскім ўтварэнні была надзвычай
важная матывацыя стварэння спектакля. ” Матывацыя!
Інакш кажучы, што я скажу свету? Нашто я разяўлю рот? “Можа быць, – чытаем у Галіны
Алісейчык, – крызіс сучаснага тэатра, адсутнасць новых тэатральных ідэй, вобразу
новага тэатральнага героя звязаная з крызісам матывацый? ...Глыбінная сутнасць
тэатра не можа прыстасавацца да
заземленасці тэмаў і прыніжанасці характараў?”
Для чаго тэатр?
Як патрапіць весці гаворку пра ягоную глыбінную сутнасць і не насмешыць эканамістаў? Больш за дваццаць
гадоў крочыць “Камедыя...” па калдобінах ды выбоінах эканомікі. Можа быць, яе феномен набліжае
адказ, які яшчэ не ўсвядомлены?
А пакуль з нашым
дрэвам, папастрыжаным і папілаваным, “больш
клопату, ніж таго жыцця” .
Фота Віктара Стралкоўскага
Комментариев нет:
Отправить комментарий